

หลักการและเหตุผล
ปัญหาคือ “ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นและไม่ตรงกับความคาดหวังหรือสิ่งที่ควรจะเป็น” การแก้ปัญหามีกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของสมองและพฤติกรรมที่ใช้แก้ปัญหา เมื่อมีปัญหาเกิดขึ้นผ่านเข้ามาสู่ระบบการรับรู้ของมนุษย์ (Sensing) มนุษย์แต่ละคนมีวิธีการจัดการกับปัญหาที่แตกต่างกันออกไป ซึ่งส่งผลให้เกิดการสะสมเป็นประสบการณ์ที่แตกต่างกันในแต่ละคน ดังนั้นการให้ความสำคัญกับแต่ละปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดประสบการณ์ที่มีประสิทธิภาพ (Effective Experience) ในการแก้ปัญหาจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างมาก
ความชัดเจนกับ “ปัญหาและวิธีแก้ปัญหา” (Problem and Solution) เป็นหัวใจสำคัญการคิดแก้ปัญหาและตัดสินใจให้ประสบความสำเร็จ ความสามารถในการระบุ “สาเหตุรากเหง้าของปัญหา” (Root Cause) ด้วยความมีเหตุมีผลและตัดเหตุผลที่ไม่แท้จริงออก สร้างความแตกต่างต่อการเลือกแก้ปัญหาอย่างสูง เช่นเดียวกันกับความสามารถในการกำหนด “มาตรการตอบโต้หรือวิธีปฏิบัติการแก้ไข” (Countermeasure) ด้วยแนวความคิดที่เหมาะสมที่สุด (Appropriate Decision Making) จะส่งผลต่อการเลือกวิธีเพื่อตัดสินใจ
การคิดแก้ปัญหาและการตัดสินใจที่มีประสิทธิภาพต้องเกิดจากการพัฒนาทักษะการคิดต่าง ๆ และฝึกใช้เครื่องมือแก้ปัญหาให้มีความชำนาญ ซึ่งมีองค์ประกอบสำคัญที่เกี่ยวข้องดังนี้
- การพัฒนาทักษะการคิดได้แก่ การคิดเชิงวิเคราะห์, การคิดเชิงกลยุทธ์ และการคิดเชิงสร้างสรรค์
- การแก้ปัญหาและตัดสินใจอย่างเป็นระบบเป็นกระบวนการคิดแก้ปัญหาแบบ PS – QC Story
- การเลือกใช้เครื่องมือแก้ปัญหาให้เหมาะสมกับปัญหา ได้แก่ การระดมสมองแก้ปัญหาแบบทีม (Brainstorming), แผนผังสาเหตุและผล (Cause & Effect Diagram), แผนผังต้นไม้ (Logic Tree Diagram), เทคนิคการถามคำถามทำไม 5 ครั้ง (5 Why Technique)
- เทคนิคการเลือกรากสาเหตุตามความสามารถในการควบคุม (CUN Concept)
- เทคนิคการเลือกวิธีการแก้ปัญหาด้วยการวิเคราะห์ปัจจัย (Possibility & Impact)
วัตถุประสงค์ของหลักสูตร
- เพื่อให้ผู้เรียนเข้าใจกระบวนการทำงานของสมองและพฤติกรรมแก้ปัญหาโดยธรรมชาติของมนุษย์ และเข้าใจขั้นตอนของการคิดแก้ปัญหาและตัดสินใจในกระบวนการผลิต
- เพื่อให้ผู้เรียนเข้าใจหลักสำคัญของ “Problem and Solution” ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการคิดแก้ปัญหาและตัดสินใจในกระบวนการผลิต
- เพื่อให้ผู้เรียนสามารถใช้เครื่องมือแก้ปัญหาต่าง ๆ พร้อมกับเรียนรู้เทคนิคแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้อย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพ
รายละเอียดเนื้อหาตามหลักสูตร
Module - 1 พื้นฐานความเข้าใจการคิดแก้ปัญหาและตัดสินใจ
- กิจกรรมปรับคลื่นความถี่สมองก่อนการเรียนรู้
- เหตุผลสำคัญที่สนับสนุนให้เกิดการคิด
- กระบวนการทำงานของสมองและพฤติกรรมแก้ปัญหา
- หลักสำคัญของการคิดแก้ปัญหาและตัดสินใจ
ความชัดเจนกับปัญหา (Problem)
ความชัดเจนกับวิธีแก้ปัญหา (Solution)
Module - 2 แนวทางการคิดแก้ปัญหาและตัดสินใจอย่างเป็นระบบ
- วิธีคิด 3 รูปแบบเพื่อแก้คิดปัญหาและตัดสินใจ
- Activity I: กิจกรรมอุ่นเครื่องการคิดแก้ปัญหา
Module - 3 เครื่องมือสำหรับการเลือกแก้ปัญหา (Problem Solving Tools)
- ขั้นตอนการคิดแก้ปัญหาแบบคิวซีสตอรี่ (PS – QC Story)
- ความสัมพันธ์ของ PS – QC Story กับวงจร PDCA
- หลักการระดมสมองอย่างถูกต้อง (Brainstorming)
- แผนผังสาเหตุและผล (Cause and Effect Diagram)
การวิเคราะห์การกระจาย (Dispersion Analysis)
การจำแนกตามกระบวนการผลิต (Process Classification)
การกำหนดรายการสาเหตุ (Cause Enumeration)
- ข้อกำหนดที่จำเป็นต่อการวิเคราะห์ปัญหา
การระบุเฉพาะ (Specify)
ความมีเหตุผล (Reasonableness)
เหตุผลที่ไม่แท้จริง (Not Real Cause)
ข้อห้ามของการใช้มาตรการแก้ไข
- Activity II: ประยุกต์ใช้เครื่องมือคิดแก้ปัญหา
Module - 4 เครื่องมือสำหรับการเลือกตัดสินใจ (Decision Making Tools)
- แผนผังต้นไม้ (Tree Diagram)
แผนผังต้นไม้ประเภท “อย่างไร – อย่างไร” (How – How Tree Diagram
- ข้อกำหนดที่จำเป็นต่อการสร้างมาตรการแก้ปัญหา (Countermeasure)
การเรียงลำดับและความชัดเจน (Sequence & Clarity)
สภาพการณ์ที่ไม่ตกหล่นและซ้ำซ้อน (MECE Technique)
- Activity III: ประยุกต์ใช้เครื่องมือตัดสินใจ
Module - 5 แนวทางเลือกการรากสาเหตุและมาตรการแก้ปัญหา (Root Cause & Corrective Action Plan)
Module - 6 แนวคิด “Knowledge is not Understanding” กับการพัฒนาทักษะแก้ปัญหา
- การเลือกรากสาเหตุตามความสามารถในการควบคุม (CUN Concept)
- การเลือกวิธีการแก้ปัญหาด้วยการวิเคราะห์ปัจจัย (Possibility & Impact)
เต็มใจให้คำปรึกษา : คุณบุษกร สุขโรดม (ผู้จัดการฝ่ายขาย)